Yeşilçam’ın ‘Dişi Kavuklu’su Ayşen Gruda’nın birinci mevt yıldönümü

Tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu Ayşen Gruda, Erman ailesinin ortanca kızı olarak 1944’te, İstanbul Yeşilköy’de Osmanlı periyodunda karargah olarak kullanılan, birebir vakitte Halid Ziya Uşaklıgil’in kitaplarını yazdığı köşkte dünyaya geldi.

Sanata düşkün bir aileye sahip olan Gruda, gençlik günlerini kardeşleriyle birlikte tiyatrocu olan annesinin gölge oyunlarını izleyerek geçirdi. Çocuk yaşta Ermeni komşularının taklidini yaparken yeteneği keşfedilen sanatçı, makinist babasının vefatıyla eğitimini yarıda bırakarak çalışma hayatına atıldı.

EŞİNİN SOYADINI KULLANMAYA DEVAM ETTİ

İlk defa 1962’de Kongre Eğleniyor adlı vodvildeki küçük bir hizmetçi rolüyle Tevfik Bilge’nin turne tiyatrosunda profesyonel oyunculuğa başlayan Gruda’nın ablası Ayten Erman ile kardeşi Ayben Erman da kendisi üzere oyunculuğu seçti.

Sanatçı, bu turneler sırasında Ankara Meydan Sahnesi’nde tanıştığı tiyatro oyuncusu Yılmaz Gruda ile 1965’te evlendi. Kızları Elvan doğunca bir müddet tiyatroya orta veren Gruda, 1976’da boşandıktan sonra da eşinin soyadını kullanmaya devam etti.

‘DOMATES GÜZELİ’

İşini inanarak yapan ve yaptığı hiçbir şeyden pişman olmadığını söyleyen Gruda, 1977’de televizyonda yaptığı skeçlerden birinde canlandırdığı “Domates Hoşu Nahide Şerbet” karakterinin akabinde “Domates Güzeli” olarak anılmaya başlandı.

“Domates Güzeli” karakterini “Dişi bir Şarlo” olarak tanımlayan sanatçı, bir söyleşide, bu rolle içindeki “Kavuklu”yu yakaladığını lisana getirdi.

“OYUNCU OLMAK ZORUNDAYDIM”

Ayşen Gruda bir röportajında oyuncu olma öyküsünü ise şöyle anlatmıştı:

”Ben çok hevesliydim, 5 yaşından beri oyuncu olmak istiyordum diye bir şey yok. Her şey muhtaçlıktan olur. Ben yeteneğimi bilmiyordum fakat oyuncu olmak zorundaydım. Ablam Ayten Erman, tiyatro için öldü dirildi ve tiyatrocu oldu. Benim aklımın ucunda yoktu, hiç o denli bir şey istemiyordum. Ancak babam ölünce çalışmak zorunda kaldım. Daha lise 2 öğrencisiydim. Meskende geçim derdi başladı. Kardeşim küçüktü, ablamla ben anneme yardımcı olmak zorundaydık. Ablam aracı oldu, oyuncu oldum. Yoksa çok hoş okuyan bir çocuktum. Avukat olmak istiyordum.”

ADİLE NAŞİT’LE BİRLİKTE ERTEM EĞİLMEZ SİNEMALARININ ÇEKİRDEK TAKIMINDA YER ALDI

Türk sinemasının sayılı komedyen bayan oyuncularından Gruda, daha sonra yakın arkadaşı ve komşusu Adile Naşit’le birlikte “Dahi” dediği Ertem Eğilmez sinemalarının ana takımında yer alarak, sayısız karaktere imza attı.

Gruda, 14 yaşında adım attığı, hiç tiyatro eğitimi almadan, kendi tabiriyle “ustalarını izleyerek” öğrendiği oyunculuk hayatında ayrıyeten Yeşilçam’ın unutulmaz isimleriyle birlikte onlarca sinemada oynadı.

Bugüne kadar daima yan karakterlerde rol alan Gruda, bu duruma karşın isminden kelam ettirmesine ait bir röportajında şunları kaydetmişti:

“Arzu Sinema ekolünden geliyorum. Orada hepimizin senaryoya hakkıyla hizmet etmesi beklenirdi. Biz çok özgür oyunculardık fakat başı boş değildik. İstek Sinema’da çok sıkı bir disiplin vardı. Bunların dışında da ben bir komedyenim. Komedyen her rolü oynar, yan rol, orta rol, kenar rol yoktur. Bir sinema seyredersiniz, küçücük bir rol hafızanıza kazınır. Olay budur.”

TÜRK SİNEMASININ KLASİKLEŞMİŞ YAPITLARINDA ROL ALDI

Başarılı oyuncu, 1974’te bilgi müsabakasının sunucusunu canlandırdığı Hababam Sınıfı‘nın akabinde 1975’te Bizim Aile, Mecnunsun, Bitirimler Sınıfı, Bir Ortaya Gelemeyiz ve Hanzo; 1976’da Öyle Olsun, Aile Erdemi, Güngörmüşler, Süt Kardeşler ve Tosun Paşa; 1977’de Çöpçüler Hükümdarı, Gülen Gözler, Hababam Sınıfı Tatilde, İbo ile Gülşah, Şabanoğlu Şaban ve Sarmaşdolaş; 1978’de Avanak Apti ile Neşeli Günler; 1979’da Doktor, Şark Bülbülü; 1980’de Renkli Dünya; 1981’de Gırgıriyede Şenlik Var, Davaro, Gırgıriye ve Hababam Sınıfı Güle Güle üzere Türk sinemasının klasikleşmiş yapıtlarında rol aldı.

Gruda, Ah Evlendim Vah Evlenemedim, Bizim Sınıf, Papaz Kaçtı, Paylı Mükemmeller Kumpanyası ve Dün Gece Yolda Giderken Çok Tuhaf Bir Şey Oldu isimli tiyatro oyunlarının yanı sıra Mum Söndü, Deve Kuşu Kabare, Hababam Sınıfı Müzikali ve Yedi Kocalı Hürmüz müzikallerinde de yer aldı.

Yarım asrı geçkin sanat hayatında usta oyuncu ayrıyeten 1982’de Çiçek Abbas, Hekim Civanım, Dolap Beygiri, Görgüsüzler; 1983’te Şekerpare, 1984’te Gırgıriyede Büyük Seçim; 1985’te Aşık Oldum, Uyanıklar Dünyası, Namuslu, Yoksul Milyoner, Şendul Şaban; 1986’da Ağa Bacı; 1987’de Aile Pansiyonu, Seyyar Kamil; 1988’de Süper Baba; 1993’te Rumuz Sev Beni; 1994’te Şenlik Var; 2003’te Hababam Sınıfı Merhaba; 2006’da Dünyayı Kurtaran Adamın Oğlu, Birinci Aşk, Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?, Keloğlan Karaprens’e Karşı sinemalarında oynadı.

SAĞLIĞI MÜSAADE VERDİĞİ ÖLÇÜDE SANAT HAYATINDAN HİÇ VAZGEÇMEDİ

Aralarında Kaygısızlar, İbret-i Alem, Peri Masalı, Cennet Mahallesi, İki Aile‘nin de bulunduğu birçok televizyon dizisinin oyuncu takımında bulunan Ayşen Gruda, 2008-2018’de ise Gece Gündüz, Kağıt, Pazarları Hiç Sevmem, Seni Seviyorum Adamım, Makus Kedi Şerafettin, Dedemin Fişi, Babamın Ceketi ve Cem Yılmaz’ın Pek Yakında sinemalarında izleyiciyle buluştu.

Sağlığı müsaade verdiği ölçüde ömrünün sonuna kadar sahnelerden ve setlerden kopmayan sanatçı, 2017’de Kırkından Sonra adlı tiyatro oyununda ve son olarak 2018’de Sevgili Komşum sinemasında rol aldı.

“ÇALIŞMAKTAN VAZGEÇMEK, ÇÜRÜMEK OLUR”

Bir söyleşisinde “Çalışmaktan vazgeçmek, çürümek olur benim için” sözlerini kullanan Gruda, 2006’da Sadri Alışık Ödülleri’nde ve 2010’da Memleketler arası Altın Portakal Sinema Şenliği’nde “En Düzgün Yardımcı Bayan Oyuncu” mükafatlarını, 2012’de İstanbul Sinema Şenliği’nde “Onur Ödülü”, 2015’te ise “52. Milletlerarası Antalya Sinema Festivali”nde “Yaşam Uzunluğu Onur Ödülü”nü aldı.

Bir mühlet pankreas kanseri tedavisi gören ve kanser karaciğerine sıçrayan sanatçı, son olarak mide kanaması şikayetiyle hastaneye kaldırıldı. Ağır bakımda tedavisi devam ettiği sırada teneffüs yetmezliği de yaşayan sanatçı 23 Ocak 2019’da, 74 yaşındayken hayatını kaybetti.

Ayşen Gruda’nın cenazesi İstanbul’da Zincirlikuyu Mescidi’nde kılınan namazın akabinde Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.