Toroslar’da düğmeli konutların köyü: Ormana

Amacımız 75 bin hektar ormanlık alanını büyük yangında kaybeden Manavgat’ın kuzeyine ilerlemekti. Bir an Akseki yolu üzerinden Gidengelmez Dağları’nı merak ettik. Dağın “Sıkıysa” dedirten ismi mi tahrik etti bizi bilmiyorum fakat rota oluşturulurken kendimizi İbradı’ya bağlı bir köy olan Ormana’da bulduk. Düğmeli konutlar, tarihi yığma taş duvarlar, Oğuz uzunluklarının torunları, sedirler, mağaralar ve yılkı atları oldu bizi çeken. Ancak seyahatin duygusal bir tarafı vardı ki, o da anne köklerimin büsbütün Ormana’ya ilişkin olmasıydı. Bir cet toprağına ayak basmıştım ve hepi topu 577 nüfuslu bu Toros köyünün girişinde “Doğdukları yeri unutmayanların beldesi” yazılı tabelayla karşılanıyorduk.

Uzun yıllar Akseki’ye bağlı bir köymüş Ormana. İbradı’nın ilçe olmasıyla (1990) tarihi köy,  Akseki’den ayrılmış. Akdenizli lakin bir yanı kültürel yakınlığından dolayı Konya tarafına göz kırpıyor. Geçmişine dönersek Ormana; kimi Oğuz uzunluklarının Antik Yunan kenti Erymna’nın kalıntıları üzerinde hayat kurmasıyla gelişiyor. Hammaddesi sedir ağacı Batı Antalya yaylalarına nazaran daha yeşil, daha serin bir belde Ormana, lokal mimaride de çok fark yaratmış. O denli ki Ormana’yı Ormana yapan en karakteristik özelliği ‘düğme ev’ mimarisi. ‘Sedir-kesme taş’ ahengi beldenin her sokağında karşınıza çıkıyor. Meskenlerin yan cephelerine yaklaştığınızda ne harçla karşılaşıyorsunuz, ne çimentoyla… Çimentonun yerini yığma taşlar almış, onları meskenlerin omurgasında görüyorsunuz. Toroslar’ın yükseklerine has sedir ağacı, öteki ismiyle katran, hammaddesi olmuş bu meskenlerin. Vaktin ustaları da sedirlerin çıkıntılarına dokunmayınca, ortaya ahşap düğme biçiminde 200’e yakın tarihi görsel çıkmış. Bu Toros köyünün karayoluna bile sedir, kızılçam ve göknarların gölgesi değiyor.

Sokak ortalarında dolaşmaya devam ediyoruz. İnsani ölçekteki cumbaların birbirlerini karşılayan hallerinde, vaktin “Komşu, komşu! Huuu” seslerini işitir üzere oluyoruz. Yalnızca tek at arabasının geçebileceği dar sokaklarda çocukların özgürce koşturmalarını izliyoruz. Meskenler tarihi kimliklerini saklamamakta kararlı. Düğmeli konutlardan tek anacaddeye çıktığımızda ağaçlar altında sağlı sollu kahvehaneler karşılıyor. Beldenin insanına selam verirken, üst üste atılmış yaşlı bacaklar hürmetle indirilip selamlar alınıyor. Yöre insanı ziyaretçilere sıcak. Meraklı bakışların mühleti kısa tutuluyor, anlık dönüyor tebessüm eden yüzler… Dağ, ova, mağara…

Beldenin sırtını verdiği küçük Toros dağının ismi Karadağ… 1455 metre yüksekliğindeki dağ, tabiat atletleri için bir trekking noktası olmuş, bilhassa hafta sonu yamaçlar hareketli. Kışın karlar altında kalan 90 bin dönümlük Eynif Ovası’nda ‘başına buyruk’ yılkı atları dolanıyor. Ovada at yarışları yapılıyor. Pak dağ havasında onları izlemek için Eynif’e akan binlerce turist var. Bölgenin bir öteki doğal güzelliyse Altınbeşik… Ulusal parka da ismini veren mağara, Türkiye’nin en büyük yeraltı gölüne sahip. 2.5 kilometrelik uzunluğuyla dünyanın en derin mağaralarından biri.

SANAT ATÖLYESİ ÜZERE SOKAKLAR

Ormana yayla iklimine sahip. Yazın kavurucu Antalya sıcağından kaçan Akdenizliler, soluğu kuzey dağlarının yamaçlarında alıyor. Bölge mimarisinin silüetini bozmayan çağdaş yazlıkları bu yüzden köyün her noktasında ahenk içinde görüyoruz. Lakin sonbahar ziyaretlerinin içeriği biraz farklı. Ziyaretçiler şenlikler için geliyor. Beldede bir periyot sanat meşaleleri yakılmış, memleketler arası Artoros Kültür ve Sanat Şenliği düzenlenmiş, sokaklar onlarca ülkeden yüzlerce sanatçı tarafından resmedilmiş.

NASIL GİDERİM?

Ormana, Seydişehir’e 88, Antalya’ya 170 kilometre aralıkta. Güneyden gidenler Büyükalan Köyü’nden sola, Konya tarafından Akseki’den sonra sağa sapıp köye ulaşabilir.