Anadolu kapısının kilidi

‘Kurtuluş’un anıtları

Büyük Taarruz coğrafyasını tanımak isteyenlerin kesinlikle Afyon (Şuhut, merkez, İscehisar, Sincanlı, Sinanpaşa) ve Uşak’a gitmesi gerekiyor.

Muharebelerin geçtiği alan, 1981’de Ulusal Park ilan edildi.

Zafertepe Çalköy’de Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin sevk ve yönetim edildiği 1181 rakımlı zirvedeki anıtın üretimine 1964’te başlanıp 1968’de ziyarete açıldı. Burası birebir vakitte 30 Ağustos merasimlerinin düzenlendiği yer. Çatılmış silahların uzaktan görünüşü ve alev alev meşale hissini uyandıran Zafer Anıtı, Kurtuluş Savaşı’nı sembolize ediyor. Mustafa Kemal’in ‘’Ordular, birinci maksadınız Akdeniz, ileri” buyruğunu verdiği karargâhın yeri birebir vakitte.

Taarruz buyruğu bugünkü Afyon Zafer Müzesi’nde verildi. 1915-1920 ortasında Saitoğlu Mehmet Sait Efendi tarafından Afyonkarahisar’ın merkezinde yaptırılan iki katlı yapı, Büyük Taarruz’dan evvel Yunan General Trikupis’in Kolordu Karargâhı’ydı. 28 Ağustos’ta Başkomutanlık Karargâhı oldu.

Cumhuriyet Meydanı’nda Afyon’un simgesi olan Afyonkarahisar Zafer Anıtı görkemli bir bronz eser, bölümün değerli heykeltıraşlarından Avusturyalı Krippel tarafından 1934 -1936 ortasında yapıldı. Afyonluların yaptırdığı heykel, kentin Yunan saldırısından kurtarılışını sembolize ediyor.

Sincanlı’nın Yıldırım Kemal Köyü’nde bulunan ve artık kullanılmayan tren istasyonu, Türk Süvari Kolordusu’nun düşman gerisine sızarak telgraf ve ikmal çizgilerini kesme harekâtında çok kıymetli bir noktaydı.

Başkomutanlık Karargâhı, 2 Eylül 1922’de Dumlupınar’dan bugün Uşak Atatürk ve Etnografya Müzesi olarak kullanılan meskene nakledildi. Mustafa Kemal, 3 Eylül’de, esir edilen Yunan Generaller Trikupis ve Digenis’i bu meskende kabul etti. Trikupis o gün, Yunan Küçük Asya Ordusu Başkomutanlığı’na atanmıştı. İsmet İnönü’nün anılarında bu görüşme askeri ve teknik ayrıntılarıyla verilirken o anın diğer bir şahidi olan Halide Edip Adıvar, muzaffer ile mağlup kumandanlar ortasında bu yerde geçen konuşmayı bir roman tadında aktarır. 1890 yılında Kaftancızade ailesinin konağı olarak yapılan bu meskende Yunan işgali sırasında Kral Konstantin de kalmıştı. 1978’de Atatürk ve Etnografya Müzesi’ne dönüştürülen binada etnografik nesnelerin yanı sıra Kurtuluş Savaşı’nda kullanılmış silahlar, Atatürk’ün çalışma, yatak ve toplantı odaları özgün eşya ve yer düzenlemeleriyle sunuluyor.

Anadolu’nun kilidi Afyon

Türkiye’deki yedi coğrafik bölgenin üçüne yayılmış olmakla gurur duyuyor Afyonlular. Bunu da “Biz Anadolu’nun kilidiyiz” kelamları ile söz ediyorlar. En büyük destekleri da Anadolu’yu ele geçirmek için yapılan büyük savaşlara kentlerinin sahne olması. İşte bu kavşakta kenti ve coğrafyanın değerini anlamak için kesinlikle uğramanız gereken adresler:

Kalesi: Çevreyi bütünüyle denetim eden ve zapt edilmesi imkânsıza yakın bir noktada yapılmış. MÖ 1350’li yıllarda sefere çıkan askerlerin kış aylarını geçirebilmeleri için Hititler tarafından inşa edilmiş. O vakitten itibaren de buraya yerleşen tüm kavimlere, Frigler, Persler, Romalılar ve Bizanslılara hizmet etmiş. Kaleye ‘Karahisar’ ismini Malazgirt Savaşı’ndan sonra kente yerleşen Selçuklular vermiş.

Ulu Cami: Artukoğullarının Anadolu ile tanıştırdığı bu mimari üsluba İslam coğrafyasının çeşitli yerlerinde de rastlamak mümkün. Afyon Ulu Camii ise kalem işleri ve ahşap oymacılığı ile tipik bir Selçuklu ahşap camii.

Evleri: Bu konutların olduğu birden fazla mahalle sit alanı olarak tanımlanmış. Çoklukla iki ya da üç katlı meskenlerin giriş katında da avlu yahut halkın tabiriyle taşlık bulunuyor. Tabanın üzerinde bir sofaya açılan odalardan oluşan ve ailenin ömür alanı olan katlar ahşap oymalar, kalemkâri ile süslenip çiçek ve geometrik desenlerle bezenmiş.

Kaplıcaları: Afyon’da sıhhat için faydalı olduğu tescillenmiş birçok kaplıca var. İçmeleriyle mide, bağırsak ve karaciğer rahatsızlıklarına, banyo uygulamaları ile de romatizma ve deri hastalıklarına yeterli geldiği belirtilen Gazlıgöl Kaplıcası kentten 20 km. uzakta bulunuyor. Sandıklı Belediyesi’nin işlettiği içme ve banyoların dışında çamur banyosu da yapabileceğiniz, içinde Bizans devrinden kalma tarihi hamamın bulunduğu Hüdai Kaplıcası kentte sıhhat turizmine hizmet eden tesislerden yalnızca ikisi.

Mutfağı: Coğrafik olarak üç bölgede de topraklarının bulunması, değişik iklimlerden etkilenmesi ve farklı etnik kökenler ile kültürleri harmanlaması Afyon mutfağı açısından büyük bir zenginlik olmuş. Ortalarında ramazan kebabı, haşhaşlı bulgur, patlıcan böreği, ağzı açık böreği, mercimekli bükme ve ekşili bamya üzere çeşitlerin bulunduğu yöresel yemekleri kesinlikle deneyin. Yemeğinizi manda kaymağıyla süslenmiş ekmek kadayıfı ile taçlandırmayı da unutmayın.

Âşıklar diyarı Uşak

Adı ‘âşıklar diyarı’ manasına gelen ‘Uşşak’ MÖ 4. yüzyıla dayanan bir tarihe sahip. Komşusu Afyon’da Friglerin karar sürdüğü devirlerde Uşak Lidyalıların egemenliğindeymiş. Daha sonra Persler tarafından yönetilen kent Büyük İskender’in de dikkatinden kaçmamış. Anadolu’yu Ortadoğu’ya bağlayan ‘Kral Yolu’ üzerinde yer alan Uşak’ın tarihindeki sayfalara Romalılar ve Bizanslılardan sonra 1076’da Türkler girmiş.

Karun Hazineleri: Kresus ya da herkesin tanıdığı isimle Karun MÖ 500’lü yılların ortalarında Lidya Krallığı’nı yönetmiş. Türkçede ve Batı lisanlarında kullanılan “Karun kadar zengin” lafını kendisine borçluyuz. Güre’de bulunan mezarındaki hazineler 1960’larda yurtdışına kaçırılmış. Uzun bir hukuk gayretinden sonra 1993’te geri alınan hazineler Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. Kıymet biçilemeyen kesimlerin içinde en tanınanı ise Kanatlı Denizatı Broşu.

Cılandıras Köprüsü: Yaklaşık 2500 yıl evvel Lidyalılar, Kral Yolu üzerindeki Banaz Çayı’nın üzerine yaptırmışlar. 24 metre uzunluğundaki köprü taşların birbirine kenetlenmesi ile inşa edilmiş.

Göğem Köyü Anıtı: Uşak’ın 10 kilometre doğusundaki bu köy, 2 Eylül 1922’de tarihi bir olaya şahit olmuş. Yunan 1. Kolordu Kumandanı General Trikupis ve 2. Kolordu Kumandanı General Digenis de dahil olmak üzere 491 subay ve 4985 er burada teslim olmuş.

Evleri: Osmanlı sivil mimarisini en hoş biçimde yansıtan bu örneklerin sayıları ne yazık ki günümüzde epey azalmış. Görmek isterseniz Aybey ve Karaağaç mahallelerine gidebilirsiniz.

Mutfağı: Keşkek tadına bakmadan kentten ayrılmamanız gereken bir yemek. Ciğerli bulgur ve arapaşı da listenizde bulunsun. Kapanış için höşmerim ve tahin helvası tatlı seçeneklerinden yalnızca ikisi.

Halıları: Berlin’deki Bergama Müzesi başta olmak üzere dünyanın farklı müzelerinde Türk el sanatlarının bir gurur kaynağı olarak sergileniyor. 16. yüzyılda halıcılıkta adeta bir ihtilal olarak görülen ve pastel renkleriyle ön plana çıkan Uşak halıları dışında Eşme kilimleri ve Uşak battaniyeleri kentin özel eserleri ortasında bulunuyor.

Uşak’a kadar gitmişken vilayet merkezine 30 km uzaklıkta olan Ulubey ilçesindeki cam terastan dünyanın en etkileyici kanyonlarından biri olarak gösterilen Ulubey Kanyonu’nu izlemeden dönmeyin.